Simi

Hraðskeytamálið á þingi. i. Nefnd sú, er neðri deild alþingis kaus,til þess að íhuga hraðskeytamálið, hefir nýlega lokið störfum írínurn, og hafa nefndarmenn eigi orðið á eitt mál sáttir. Nefndarálitin, ásamt fylgiskjölunum, eru alls frekar 16 arkir, og var nefndarálitunum úthlutað prentuðum á þingfundi neðri deildar 9. ág. Meiri bluti nefndarinnar (Guðl. Guðmundsson, formaður og framsögumaður, Guðm. Björnsson, skrifari meirihlutans, síra Árni Jónsson, Björn Bjarnarson og Jón Jónsson) litur á málið með stjórnarinnar augum, reynir að afsaka allar hennar ávirðingar, og metur allt gott og gilt, sem hún hefir gjört i hraðskeytamálinu, og er niðurstaðan auðvitað sú, að ritsímasamningurinn veiti gagnlegasta, öruggasta og ódýrasta hraðskeytasamband við útlönd, og innan lands, sem kostur sé á(!)

Eptir að mótspyrnan gegn ritsímasamninginum hófst, hefir stjórnin gert sér allt far um, að láta líta svo út, sem landsímalagningin milli Austfjarða ogReykjavíkur kostaði mjög lítið, að eins um 155 þús. króna, auk 300 þús. króna fjárframlagsins frá norræna rítsímafélaginu, og styður meiri hluti nefndarinnar þá viðleitni hennar á allar lundir, eins og hann einnig forðast að birta, eða minnast á ýms bréf, er málið varða, sem stjórninni eru miður þægileg. Sérstaklega eptirtektarvert má það og kallast, hve afar-mikið kapp meiri hlutinn leggur á það, að reyna að sýna fram á, að hraðskeytasambandið milli landa sé alríkismál, sem íslendingum sé í raun og veru alveg óviðkomandi, og munu þess vart dæmi, að íslenzkir þingmenn hafi áður gert sér jafn mikið far um, að tala máli danska alrikisins, og reyna að draga úr réttindum landsins. En enda þótt meiri hluti nefndarinnar reyni að færa rök að þvi. að hraðskeytasamband milli landa sé ekki ísl. sérmál, telur hann þó af og frá, að Danir leggi fram einn eyri, nema samið sé við norræna ritsímafélagið, til þess að reyna á þann hátt að komast að þeirri niðurstöðu, að tilboð Marconifélagsins verði landinu dýrara, en ritsímasamningurinn. Á ýmsa agnúa, er gera ritsimasamninginn alveg óaðgengilegan fyrir íslendinga, minnist meiri hluti nefndarinnar ekki einu orði, og er nefndarálitið í stuttu máli að eins mjög einhliða „procurator"'- vörn tyrir ráðherrann, og ritsímasamminginn; en að öðru leyti leyfir rúm blaðsins eigi, að fara um þetta frekari orðum að þessu sinni — —

Minni hluti nefndarinnar (Björn Kristjánsson og Skúli Thoroddsen, framsögumaður minni hluta nefndarinnar) færir á hinn bóginn rök að því, að ritsímasamningurinn fari algjörlerga í bága við tilætlun fjárveitingarvaldsins, og hafi engan stuðning í ákvœðum gildandi fjárlaga, enda hefir ráðherra H. Hafstein sjálfur játað þetta í bréfi til danska samgöngumálaráðherrans, dags. 30. júní 1904. Enn fremur sýnir minni hlutinn fram á, að hagsmunir Íslands hafi að engu leyti knúð ráðherrann, til að semja um ritsímalagninguna, áður en samþykki fjárveitingarvaldsins var fengið, þar sem bréf danska samgöngumálaráðherrans, dags. 11. ágúst 1904, og bréf forstjórM norræna ritsímafélagsins, dags. 15. sept. 1904, sýna, að hefði ráðherrann beðið alþingis, hefði sá dráttur eigi haft aðra þýðingua, en þá að fresta framkvœmd verksins til, ársins 1906, eða ef til vill til ársins 1907. Ýms ákvæði eru og í samninginum, er ráðherranum eigi var heimilt að gangast undir án samþykkis löggjafarvaldsins, svo sem einkaréttarveiting til félagsins í 20 ár, sem horfi þjóðfélaginu til mesta óhagræðis, ekki sizt þar sem danski samgöngumálaráðherrann ákveði hraðskeytataxtann milli landa, og hafi þegar ákveðið hann 50 aura fyrir orðið, svo að símskeytataxtinn milli Danmerkur og íslands verði fyrir 10 orð um 8 kr. 40 a., en að eins t. d. 2 kr. 90 a. milli Danmerkur og Gibraltar og 4 kr. 50 a. milli Danmerkur og Grikklands. Danski samgöngumálaráðherrann hafi og að öðru leyti töglin og hagldirnar, eptir samninginum, hafi lögskýringarvaldið, ef ágreiningur verður, o. fl. o. fl. Minni hlutinn gengur siðan nákvæmlega gegnum kostnaðaráætlun stjórnarinnar, bendir á ýms óhjákvæmileg útgjöld, sem stjórnin hefir algjörlega sleppt, og sýnir fram á, hversu ýmsir liðir eru taldir lægri, eu ráðanautar stjórnarinnar gera ráð fyrir, og sumpart byggðir í algjörlega lausu lopti, og á engu viti, svo að áætlun stjórnarinnar hljóti að vera að minnsta kosti um 210 þús. króna of lág, svo að landsíminn kosti ath um 665, í stað 455 þús., er stjórnin gerir ráð fyrir. — En s hér við bætt álmu frá Stað i Hrútafirði að Stað á Snæfjallaströnd, og sæsíma þaðan til Isafjarðar, sem telja má sjálfsagt, kosti hún um 214 þús , og verði þá kostnaðurinn alls um S79 þús, En ársútf/jöíd landssjóðs telur minni hlutinn munu nema nær 188 þús. króna, er tekjur eru frá dregnar.

Sé á hinn bóginn tekið tilboði Marconífélagsins um hraðskeytasamband milli Skotlands, Færeyja, Eeykjavíkur, ísafjarðar, Seyðisfjarðar og Akurerar, verða, ársútgjöldin, er tekjur eru frá dregnar, aðeins tæp Í5 þús, og yrði það landinu því um 92 þús. króna ódýrara á ári, að takatilboði Marconifélagsins, og nemur sú upphæð, með að vöxtum og vaxtavöxtum, alls nœr 3 milj. króna á 20 árum. — Og þó að Danir leggðu engan eyri fram, yrði fjársparnaðurinn þó á 20 árum alls um 1200 þús.

Eptir tilboði Marconifólagsins annast félagið að öllu leyti um rekstur og viðhald loptskeytastöðvanna, og skilar þeim í góðu standi, sem íslenzkri eign, að 20 árum liðnum, eins og Íslendingar ráða sjálfir hraðskeytataxtanum, og hafa öll umráð yfir fyrirtækinu, og er það eitthvað annað, en klafi norræna ritsímafélagsins. — — Ti vara leggur minni hlutinn það til